upacara ruwatan

RUWATAN MURWAKALA

gambar kapethik saking: http://putra-semarang.blogspot.com/2010/05/ruwatan.html

A.     Sejarahipun Ruwatan

 Istilah ruwatan tuwuh dipunsebabaken wonten kapitadosan menawi manungsa menika gadhah cacad (amarga miyosipun tiyang kasebat utawi kalepatan tumindakipun) kedah dipunwangsulaken malih wonten ing tata kosmis ingkang leres, supados gesangipun saged rahayu, tentrem, adem saha ayem. Tiyang ingkang dipunanggep cacad amargi miyosipun saha kalepatan wonten ing tumindakipun wonten ing masyarakat Jawi dipunsebuttiyang sukerta. Wonten ing kapitadosan tiyang Jawitiyang sukerta menika menawi boten dipunruwat dados mangsanipun Bathara Kala.

BatharaKala inggih menika putranipun Bathara Guru ingkang miyos amargi nepsu ingkang boten saged dipunkendhalikaken. Wonten ing pangrembakanipun Bathara Kala nyuwun dhahar kalihan Bathara Guru, dhaharan ingkang awujud menungsa. Bathara Guru maringi idin, nanging manungsa ingkang dipundhahar inggih menika menungsa ingkang dipunsebat tiyang sukerta. Tiyang sukerta utawi tiyang – tiyang ingkang dipungolongaken mawi wong gadhah maneka warna versi. Salah satunggaling versi ngandharaken bilih golongan tiyang sukerta wonten 19 jinis, 60 jinis, 147 jinis, 136 jinis, saha sapanunggasahaipun.

B.     Sinten Mawon Ingkang Kedah Dipunruwat?

Taksih kathah masyarakat ingkang pitados boten gancaripun pagesangan dipunsebabaken satunggal bab ingkang mistis, ingkang saklajengipun dipunsebut sengkala. Sengkala tegesipun energi negative ingkang gesang boten sae, amargi menika sengkala kedah dipunresiki supados boten wonten asahagan wonten ing pagesanganipun.

Kajaba sengkala, miturut “Pakem Ruwatan Murwakala” Javanologi Gabungan saking sumber – sumber inggih menika sari Serat Centhini (Sunan Paku Buwana v), bilih tiyang tiyang ingkang dipunruwat dipunsebat anal utawi wong sukerta wonten kathah sebabipun :

Wonten 3(tiga) jinis kelompok sukerta, inggih menika :

1.      Sukerta ingkang dipunsebabaken wiyosipun.

2.      Sukerta ingkang sebabipun nglampahi kalepatan senadyan boten dipunsengaja, tuladha : mecahaken gandhik, ndhawahaken dhandhang ing wekdal masak sega.

3.      Sukerta ingkang sebabipun wonten ing gesangipun nglampahi kathah musibah, penyakit saha tansah kathah ambatan.

 Sukerta miturut versi Pakem Pangruwatan Murwakala wonten 60 jinis sukerta, Pustaka Raja Purwa wonten 136 sukerta, Sarasilah Wayang Purwa wonten 22 sukerta, menawi miturut buku Murwokolo wonten 147 jinis sukerta.

C.     Prosesi Ruwatan

-          Persiapan

1.      Nyamektakaken maneka warna sesajen :

·         Tuwuhan, gedhang raja setundun, cengkir gading, wit tebu kalihan, ron ringin, ron elo, ron dadap serep, ron apa-apa, ron asahag-asahag, ron meja, ron kara, dan ron kluwih lajeng sedaya ron kasebat dipuniket wonten ing cagaklawangngarep. Sekar mayang ingkang sampun dipunhias lajeng dipunselehaken ing wingking kelir kiwa, sekar setaman wonten ing bokor ngajengipun dhasahag, ingkang badhe dipunagem kangge nyirami Bathara Kala, tiyang ingkang badhe diruwat saha sanes – sanesipun.

·         Geni (watu arang) wonten ing anglo, kipas saha kemenyan (ratus wangi) ingkang dipunginakaken dhasahag.

·         Kain mori pethak 3 meter, dipunrentangaken wonten ing ngandhapipun debog, panggungan saking ngajeng kelir kanthi wingking kelir dipunparingi sekar mawar wonten ing ngajeng kelir papan lungguh Ki dhasahag, lajeng wonten ing wingkingipun kelir papan lungguh ingkang badhe dirpunruwat nganggekain mori pethak.

·         Nginggilipun gawangan kelir dipunhias ngangge kain bathik enggal 5 (gangsal), wonten ugi kain sindur, kain bango tulak saha dipunjangkepi kaliyan pari segedheng.

·         Maneka warna sega, inggih menika :

a.       Sega golong, goreng-gorengan, pindang kluwih, pecel ayam, sayur menir, lsp.

b.      Sega wuduk, iwak lembaran, lalaban, mentimun, Lombok abrit ingkang ageng bsaha abrit hijau brambang, kedele hitam.

c.       Sega jene, tigan (tiga), srundeng asmaradana.

·         Maneka warna (bubur) inggih menika: jenang abrit, pethak, jenang kaleh, jenang baro-baro.

·         Jajan peken(woh–wohan ingkang maneka warni) kadosta: pisang raja, jambu, salak, sirih diparingi arta, gendhis jawa, krambil, blingo dipunparingi werni abrit, kemenyan sekar, toya wonten ing cupu, jarum saha benang cemeng - pethak, kaca alit, kendi ingkang isinipun toya, empluk (periuk ingkang isinipun kacang ijem, kedele, kluwak, kemiri, gereh, tigan saha arto).

·         Benang lawe, minyak krambil kagem lampu blencong

·         Ingkang arupi kewan, tuladhanipun manuk dara satunggal pasang, ayam jawa sepasang, bebek sepasang.

·         Ingkang arupisajen inggih menika : rujak wonten ing bumbung, rujak edan (rujak saking pisang klutuk dipuncampur toya, boten ngagem uyah), pring gading gangsal ros. Sedaya wau dipuntata wonten tambir ingkang wosipun sega tumpeng.

·         Sajen buangan kagem dhayang ingkang arupa takir ageng utawa kroso ingking isinipun sega tumpeng alit saha lauk pauk, jajan peken. Sajen menika wonten ing papan angker dipunparingi donga, nyuwun kawilujengan.

·         Sumur utawi sendang dipunpendhet toyanipun saha dipunlebetaken krambil..

2.      Upacara kedah dipungarsani dhasahag ingkang sepuh, ingkang sampun nglampahi tirakat rumiyin. Tirakat menika dipunlampahi, nacasipun supados dipunindharaken saking nasip ingkang boten sae, saengga Dhasahag suci saha kakiyatan batosipun saged nangkal hal – hal ingkang boten sae.

3.      Kangge wayang kulit kanthi lakon Murwakala dipunbetahaken  : gamesaha, wayang kulit satu komplit, kelir utawi layar kain, blencong

4.      Tiyang ingkang badhe diruwat ngangge rasukan werni pethak, menawi tiyang sepuhipun ngangge rasukan adat

-          Pelaksanaan :

Wonten ing ritual pangruwatan, tiyang sukerta dipunpotong rikmanipun miturut kapitadosan masyarakat Jawa, kasisahan sampun tanggunganipun saking Dhasahag  amargi putra sukerta sampun dados putranipun Dhasahag.

Adicara Ruwatan Murwakala:

a)      Dipunwiwiti kanthi donga sesarengan

b)      Dipunlajengaken maos cariyos Sang Hyangkala

c)      Dipunlajengaken kanthi maos pakem suntheg, pakem menika dipunsekaraken“hung ilaheng pra yoganira sang syang kamasalah tangerannya, kang daging sang kemala, kadi gerah suwarane, abra lir mustika murud, amarab”

d)      Sasampunipun pakem suntheng pungkasan, dipunwaos: “aneka akem prabawa, ketug lindhu saha prahara, geter patertan pantaraalimaku tana suku, alembehan tanpa tangan, aninyali tanpa netra”

e)      Dipunlajengaken kanthi pasang tabeik sahamaos kidung sastra pinandhati: Yanyangsiyu yusinyangya, yanyangasiyu yusinyangya, yajasiyu yusijaya, yadangsiyu yusidangya, yawangsiyu yusiwangya, yasangsiyu, yakangsiyu yusikangya, arangsiyu Dipunlajengaken kanthi maos“sastra banyak Dhasahag” sekar kentrung: “sang raja kumitir-kitir, ing ngendi anggonira linggih, den barung ran keli, mangore lunga ngidul, anelasar sruwa sepi, sumun dukuh ulung kembang, bale anyar ginelaran isi kang sumur bandung, toyane ludira muncar, timbane kepala tugel, taline ususe maling, winarna winantu aji, asri dinulu tingkahe kaya nauta, anauta lara raga, lara geng lara wigena, sampurnaning banyak Dhasahag”

f)       Dipunlajengaken  kanthi maos sastra gumbalageru, geni ingkang dhateng saking penjuru angina inggih menika wetan, kilen, ler, kidul dipun dadosaken satunggal saha dipuntolak kakiyatan negatifipunsaha dipunowahi dados satunggal satunggal ingkang gadhah manfaat kanthi nglampahi maos.

g)      Dipunlajengakenkidung sastra puji bayu:“sang hyang sekti naga nila wara, dadaku sang naga peksa telaleku pembebet jagad, asabung kulinting limah, abebed kuliting singa, acawet angga genitri. Liyanan catur wisa, rinejegan rejeg wesi, pinayungan kala akra, kinemiting panca resi, sinongsongan ash-asih premanaku ing sulasih”

h)      Dipunlajengaken kidung sastra mandalagiri: Sang hyang tangkep bapak kasa, kaliyan ibu pertiwi, mijil yogyanira sang hyang kamasalah, tengerannya kadi daging, swarane kadi gerah, abra lir mustikamurub, urube marab arab, anakaken prabawa, ketuk lindhu saha prahara, geter pater tan pantara, kagyat sang hyang amarta arannya, wus ruwat pedhasamengko, yen ana gering kedadak, ngelu puyeng watuk, kena wisa wutah-wutah, miring murup benceretan, kuu lumaku rinuwat iki, anata senajata singwang, arane-mandalagiri, sang hyang amarta arannya wus ruwat padha samengko.”

i)        Dipunlajengaken sastra kakancingan: “kunci nira kunci putih, angruwata metuwa sang, mentu samir lare kresna, kakrasa kama dindi, sahagkir tambir pokoninjog, untuing-untuing matu tingting, tunggaking kayu aren, miwah temu pamipisan, tumunem pega pagase, miwah kerubuhan lumbung dandang tanen, kudu lumaku rinuwat, anata sanjataning wang, arane panji kumala, pinaputrak akengunung arane, mandalagiri, sang hyang ngamarta arannya, wus ruwat padha samengko” wonten ing proses menika penguncian kakiyatan ghaib ingkang dipunruwuhaken kanthi cara ritual utawi ruwat pungkasan nyekar kidung kangge ruwat murwakala, salejengipun damel rajah kalacaraka ingkang dipuntempelaken wonten lawang-lawang griya.