Jenis-jenis Idiom ing dalem Basa Jawa
Jenis-jenis
Idiom ing dalem Basa Jawa:
1. Bebasan
Inggih
menika tetembungan utawa unen-unen kang ajeg panganggone ngemu surasa
pepindhan. Sing dipindahke kahanane wong utaw barang.
2. Saloka
Inggih
menika tetembungan kang ajeg panganggone, ngemu teges entar lan surasa,
pepindhan, kang disaloka kahanane wonge.
3. Wangsalan
Inggih
menika unen-unen kaya cangkriman nanging dabathang dhewe.
4. Parikan
Inggih
menika unen-unen kang dumadi saka rong ukara, ukara sepisan kanggo narik
kawigaten, dene ukara kapindho minangka isi.
5. Idiom
singkatan lan akronim
Ing
dalem basa Jawa dipunsebat kaliyan keratabasa, inggih menika basa utawa tembung
kang dikerata.
6. Idiom
silang
Ing
dalem basa Jawa asring dipun sebat kaliyan cangkriman, yaiku tetembungan utawa
unen-unen kang dudu dibatang maksude.
7. Paribasan
Inggih
menika unen-unen kang ajeg panggone, mawa teges entar lan ora ngemu surasa pepindhan.
Tuladha paribasan ingkang taksih asring
dipunginakaken kaliyan masyarakat Jawa:
1. Aji
godhong garing
Tegesipun:
barang kang ora duwe aji babar pisan.
2. Ana
catur mungkur
Tegesipun:
ora gelem ngrungokake rarasan kang ora becik
3. Ana
gula ana semut
Tegesipun: panggonan
sing ngrejekini mesthi akeh sing nekani
4. Ancik-ancik
pucuking eri
Tegesipun: wong kang
tansah sumelang yen kaluputan
5. Angenthong
umas
Tegesipun: wong kang
ora bisa nyimpen wewadi
6. Angutuk
lor kena kidul
Tegesipun: ngangkah marang
sawijining wong katibakake marang wong liya
7. Angon
mangsa
Tegesipun: nggolek
wektu kang prayoga kanggo tumindak
8. Angon
ulat ngumbar tangan
Tegesipun: nyawang
kahanan arep nglimpe
9. Asu
arebut balung
Tegesipun: padu rebutan
barang sepele
10. Asu
belang kalung wang
Tegesipun: wong asor
nanging sugih
11. Asu
gedhe menang kerahe
Tegesipun: wong sing
gedhe pangkate mesthi luwih gedhe panguwasane
12. Asu
marani gepuk
Tegesipun: njarak
marani bebaya
13. Ati
bengkong oleh oncong
Tegesipun: duwe niyat
ala oleh dalan
14. Baladewa
ilang gapite
Tegesipun: ilang
kaluhurane/ kakuwatane
15. Banyu
pinerang ora bakal pedhot
Tegesipun: pasulayane
sedulur mesthi enggal pulihe, ora bakal medhotake pasedulurane
16. Bathang
lelaku
Tegesipun:wong lelungan
ngmbah pangggonan sing mbebayani
17. Bathok
bolu isi madu
Tegesipun: wong ashor
nanging sugih kapinteran
18. Bebek
mungsuh mliwis
Tegesipun: wong pinter
muungsuh wong pinter
19. Becik
ketitik ala ketara
Tegesipun: becik ala
bakal ketetara tembe mburine
20. Belo
melu seton
Tegesipun: mung
melu-melu bae ora ngerti karepe
21. Beras
wutah arah mulih marang takere
Tegesipun: samubarang
kang wis owah arang bisa pulih kaya maune
22. (m)bidhung
api rowang
Tegesipun: arep
ngrewangi malah ngrusuhip
23. Blaba
wuda
Tegesipun: saking loman
uripe kacingkrangan/ awake dhewe ora keduman
24. Blilu
tau pinter durung nglakoni
Tegesipun: sanajan
durung mangerti nanging bisa nglakonni
25. Bubuk
oleh leng
Tegesipun: duwe niat
ala oleh dalan
26. Buru
uceng kelangan dhelek
Tegesipun: mburu barang
sepele kelangan barang aji
27. Bung
pring petung
Tegesipun: bocah kang
gelis gedhe
28. (m)buwang
tilas
Tegesipun: nutupi
paptrane ethok-ethok nyambut gawe liya.
29. Dadiya
suket suthik nyenggut, dadiya banyu emoh nyawuk, dadiya godhong emoh nyuwek
Tegesipun: emoh sapa
aruh
30. Dudu
berase ditempurake
Tegesipun: nyambungi
gunemane liyan nanging ora gathuk
31. Durung
ilang puput lempuyange
Tegesipun: dipadhakake
bocak cilik, durung dianggep dewasa
32. Durung
pecus keselak besus
Tegesipun: durung
sembada nanging kepengin sing ora-ora
33. Eman-eman
ora keduman
Tegesipun: rekane welas
nanging rugi
34. Embat-embat
clarat
Tegesipun: nyambut gawe
sing ati-ati banget
35. Endhas
gundhul dikepeti
Tegesipun: wis kepenak
ditambahi kepenak maneh
36. Entek
jarake
Tegesipun: entek
kasugihane
37. Garang
giring
Tegesipun: umuk suging
nanging sejatine kurang
38. Genthong
umos
Tegesipun: ora bisa
nyimpen wadi
39. Gong
lumaku tinabuh
Tegesipun: wong kang
kumudu-kudu ditakoni
40. (n)junjung
ngentebake
Tegesipun: ngalembana
nanging niyate ngasorake
41. Kadang
konang
Tegesipun: ngakoni
sedulur mung karo sing sugih-sugih
42. Katon
cempaka sewakul
Tegesipun: disenengi
wong akeh
43. Kebanjiran
segara madu
Tegesipun: nemoni
kabegjan sing gedhe banget
44. Kere
munggah bale
Tegesipun: wong asor
didadeke wong mulya
45. Kere
nemoni malem
Tegesipun: wong kang
bedhigasan/ serakah
46. Kerubuhan
gunung
Tegesipun: nemoni
kesusahan sing gedhe banget
47. Lanang
kemangi
Tegesipun: wong lanang
sing jirih
48. Merangi
tatal
Tegesipun: mentahake
rembug kan wis dadi
49. Nambong
laku
Tegesipun: ethok-ethok
ora ngerti
50. Nglarasake
negara
Tegesipun: ora manut
pranata negara
51. Ngontragage
gunung
Tegesipun: wong asor
bisa ngalahake wong luhur nganti gawe kagete wong akeh
52. Nguyahi
segara
Tegesipun: nandang gawe
sing muspra
53. Nucuk
ngiberake
Tegesipun: disuguh
mulihe mbrekat
54. Nyolong
penthek
Tegesipun: ora
dinyana-nyana
55. Opor
bebek mentas awake dhewe
Tegesipun: mentas saka rekadayane
dhewe
56. Timun
jinara
Tegesipun: samubarang
sing gampang banget
57. Tumbak
cucukan
Tegesipun: seneng
adul-adul
58. Tunggal
banyu
Tegesipun: tunggal
ngelmu, tunggal guru
59. Tunggal
welat
Tegesipun: sedulur
sinarawedi
60. Tut
wuri handayani
Tegesipun: menehi
kalonggaran lan uga menehi pepeling amrih becik.
Saking tuladha
paribasan ing nginggil menika minangka warisan leluhur arupa kasusastraan basa
jawa ingkang ngndhut etika, moral, lan budi pekerti. Dados amrih saenipun
dipunlestantunaken saking setunggal generasi dumugi generasi saklajengipun.
DUDUTAN
·
Ing dalem salah
sawijining bangsa wonten manekawarni ragam budaya. Budaya minangka upaya
manungsa ingkang didasari kaliyan budaya ingkang luhur lan nglairaken konsep
kados pundi kedah gesang.Kawontenan idiom-idiom ing dalem basa lokal babagan
kados pundi nglestantunaken lingkungan ingkang fungsinipun kangge tuntunan
gesang.
·
Jenis-jenis Idiom ing
dalem Basa Jawa wonten 7 inggih menika bebasan,
saloka, wangsalan, parikan, idiom singkatan lan akronim, idiom silang, paribasan.
·
Paribasan menika
minangka warisan leluhur arupa kasusastraan basa jawa ingkang ngndhut etika,
moral, lan budi pekerti. Dados amrih saenipun dipunlestantunaken saking
setunggal generasi dumugi generasi saklajengipun.
·
Saking tuladha ing bab
gegaran teori menika teksih asring dipunginakaken kaliyan masyarakat Jawa.
DAFTAR PUSTAKA
Raharjo, Sugeng Haryo.
2008. Kawruh Basa Jawa Pepak. Semarang: Widya Karya.
paper.html
di unduh tanggal 8 Juni 2013 jam 23.02
Mulyana. 2008. Semantik
Bahasa Jawa..........
Comments
Post a Comment