pedhalangan

Raseksa Panguasa Gunung Reksamuka

Gunung Reksamuka ya gunung Candramuka. Gunung padhas kang linapis sela ageng-ageng, selanya sela atos kang winates watu item. Lenkehing watu kebak dening jurang cerung kang banget agawe mirise kang samnya mulat. Puncaknya ketingal pethak memplakkadya kapuk winusonan, lebet kinemulan dening salju angendanu.

Sukuning Ardi Reksamuka ana wana kang aran Wana Trikbrasara. Pranyata Wana Trikbrasara papan pangalapan, bebasan janma mara janma mati sato mara sato mati. Marma ora mokal kalamun ing kono sepi tan ana janma kang wani liwat. Pranyata Wana Trikbrasara wana kang angker, wana gung bebondhotan kang kebag ing kekayon ageng serta wor suh lawan ri bandhot, ri sisir ri brembet, uga glagah alang- alang tuwin kalanjana kang kebak glugut mawa wisa.

Telenging wana ana guwa kan aran Guwa Sigrangga, ya ing kono papan dumununge raseksa loro cacahe kang banget nggegirisi, kang nama Ditya Kala Rukmuka lan Ditya Kala Rukmakala. Kekalihnya sarira gung cathiking baita, tutuk kadya lenging guwa, siyung mingis kumilat, waja rangah pindha parang curi tur warnane kuning marga ora tau sikatan, ababe arum jamban marga pakanane bangsane bathang kangg wus limang ndina dadi ambune lagi semegrak- semegrake. Rikma gimbal den udhal mumpung pundhakira kanan kering, rupane soklat semu ireng nganti kaya aspal labet tan nate raup. Himba sirung, goghek wong palawangan kumbala nyombrah, simbar jaja bris, wuluning tangan pindha tarulata kang tuwuh ing prabata. Yen segu kaya gludug, yen petak kaya gelap anyamber.

Nuju ari sajuga dene danawa kalih legnya lelenggahan aneng madyaning guwa hasemak sela kumalasa hangadhep latu mangalad-alad. Galigapan solahira labet nandhang kaluwen, wus sawatawis dinten datan antuk mangsan, marma tansah tumindak ngoso. Sakiwa tengene alas wus tan ana kewan kumliwer, labet wus tapis gusis kamangsa dening denawa kekalih.

Ana ing tengahing alas iku Ditya Kala Rukmuka lan Ditya Kala Rukmakala ginem mekaten:

“adhi rumakala, wis pira lawase anggonku lan kowe dedumunung ana Alas Tribaksana kene?”

“wah, mbuh ora nggagas wis pira lawase. Aku ki angger sing wis ya wis, ora tau ngeling- ngeling. Sing tak ngangas ki angger weteng luwe ngene iki, kepriye carane ndang entuk mangsan. ”

“nanging kepriye anggone bakal entuk mangsan , lha wong alas kene wis gusis wis ora ana kewan kang isih urip. Apa maneh sing jeneng janma manungsa wis ora ana wani liwat kene. Yen ana janma liwat kene kuwi janma manungsa kang wus bosen urip.”

“ha iya. Nek awake dhewe iki gaweyane mung mangsa manungsa, mangsa kewan ngono ki apa ora ateges dosa ta kang? Mangka manungsa lan kewan ditinitakhake ana madyapada kuwi mesthi ana wigatine.”

“aku arep ora ngrembug perkara dosa. Pokoke aku urip ana madyapada iki karepku keturutan, awit ana madyapada mung ya sepisan iki. Mula upama aku kepengin apa wae, mbuh iki bener, mbuh kuwi luput mesthi tak tindakake.”

“wah aku kok rada beda karo penemumu, awit yen aku ana madyapada iki papan dumununge kanggo nemtokake bisane awak dhewe iki mbesuk ing jaman kalanggenan bisa tinampa marang Gusti Kang Akarya Jagad apa ora. Mula tumitah ana madyapada iki sabisa-bisa tumindak kang becik, sing bisa murakabi marang bebrayan. Marga aku duwe kapitayan yen tumindake ana madyapada becik, besuk yen mati mesthi tinampa marang Kang Akarya Jagat. Kosok baline yen tumindake ala, aja takon mesthi dicemplungake ana kawah candradimuka. ”

“aku lan kowe kuwi mung awujud buta, nanging tumindhak kuwi ora metung awujud ala lan awujud apik. Sanadyan wujude apik nanging tumindake nasar, yen mesthi nyemplung neraka jahanam, rupane ala yen tumindake becik bakal mlebu swarga tundha sanga. ”

“Sasuwenw aku lan kowe padha caturan, iki kok ana angin gedhe mawa prabawa atis.”

“wah, iya kakang pancen iki kudu saebaene angin.”

“bebarengan tekane angin kang nyalawadi, aku uga mambu gandane manungsa, becik ayo diprepegi wae.”

“iya, nanging aja kurang duga lan prayoga.”

Watara Ditya Kala Rukmuka lan Ditya Kala Rukmakala gineman lanjeng Raden Bratasena teka.

“manungsa kang tan wruh ing tata, aja waton ngongasake kasudiran gumedhung adol kumawanen. Mara ngakua, sapa jenengmu lan apa karepmu dene ngrusak alas kene.”

“takon marang aku, satria Munggul pawenang Raden Bratasena. Aku ora niyat ngrusak alas kene, nanging aku ngupadi pamundhuting bapa guru, kang aran Kayu gung susushing angin. Kowe sapa pracekamu lan duwe karep apa dene ngalang-ngalangi sedyaku.”

“he, bojleng- bojleng iblis laknat ajegang. Aku kang nguwasani gunung kene, jenengku Ditya Kala Rukmuka. ”

“tinimbang kowe ndak takon, aku tak ngaku dhewe Ditya Kala Rukmakala jenengku.”

“Bratasena, mangertiya ! ing kene ana Kayu gung susuhing angin. Lan aku ora nerimakake dene kowe gawe rusak papan dumunungku kene, ora wurung kowe mesthi dadi panganku. ”

“lancang pangucapmu ! kowe dadi pepalang sedyaku, ora gelem suka pituduh malah arep mangsa Bratasena. Luput aku kang tumeka pati, malah kowe kang dadi jamase Kuku Pancanaka.”

“ He, bojleng-bojleng keparat, durung ngerti kondhange Ditya Kala Rukmuka ya? Lan kowe ora bakal ucul saka tanganku. Waton tak kadhepake ora rupa papat, candhak sabetake prebatang klakon putung bangkekanmu. ”

“ mara jajalen yen arep mrodhol wadhukmu!”

Adegan Bratasena, Rukmuka lan Rukmakala ing Gunung Reksamuka

Sumber:

Sudarko. 1991. Serat Pedhalangan Lampahan Dewa Ruci. Surakarta: Cendrawasih.